تأثیر تورم بر عملکرد مدیریت بانکی در ایران

تورم از جملة مشکلات ساختاری اقتصاد ایران است که با نرخ‌های دورقمی بر عملکرد اقتصادی کشور در دوران پس از جنگ تحمیلی تاکنون اثرگذار بوده است. نظام بانکی به عنوان بخش مهم اثرگذار بر عملکرد اقتصادی در تمام این سال‌ها خود به‌شدت متأثر از شرایط تورمی اقتصاد بوده است. تورم نرخ بهرة واقعی را کاهش و تقاضا برای وام را افزایش می‌دهد. از طرفی دیگر، افزایش نرخ تورم انگیزة سپرده‌گذاری را کاهش می‌دهد و در نتیجه قدرت وام‌دهی بانک‌ها را محدود خواهد ساخت. در چنین شرایطی، وضع محدودیت بر نرخ‌های بهرة بانکی توسط دولت نیز بانک‌ها را در مقابل تورم از هر دو جهت جذب سپرده و اعطای تسهیلات محدود خواهد ساخت. در این مقاله، مبتنی بر داده‌های سری زمانی، آثار تورم بر عملکرد بانکی در ایران از جهت جذب سپرده و نیز اعطای تسهیلات طی سال‌های 1368 تا 1386 بررسی شده است. اطلاعات از گزارش‌های اقتصادی سالانة بانک مرکزی و همچنین وبگاه بانک مرکزی و سازمان آمار کشور به دست آمده است. روش تحقیق، تحلیل رگرسیون و نیز استفاده از روش تحقیق همبستگی با استفاده از نرم‌افزار Eviews بوده است. یافته‌های به‌دست‌آمده حاکی از این است که، اگرچه تورم بر عملکرد نظام بانکی در جذب سپرده‌ها و نیز دادن تسهیلات تأثیر منفی داشته است، ضریب ارتباط در اغلب الگوها چندان چشمگیر نبوده است. بنابراین تأثیر تورم بر عملکرد نظام بانکی در ایران مانند کشورهای پیشرفته ــ‌که مدارک و شواهد رابطة منفی قوی بین تورم و میزان جذب سپرده و اعطای تسهیلات را ثابت کرده است‌ــ نشان نمی‌دهد. اینْ دو مفهوم را می‌رساند: اولاً یعنی طی سال‌هایی که تورم از نرخ سود سپرده‌ها بیشتر بوده و با این حال حجم سپرده‌گذاری افزایش یافته است و سپرده‌گذاران زیان دیده‌اند. این مفهوم ناکارآمدی نظام اقتصاد دولتی است که انحصار را در همة عرصه‌ها نهادینه کرده است. یعنی گزینه‌ای برای انتقال سپرده‌های مردم از بانک‌ها به بازارهای دیگر وجود نداشته است. ثانیاً نشان می‌دهد که عواملی دیگر از اقتصادی و غیر اقتصادی بر حجم سپرده‌ها مؤثر بوده است.